عبدالغفار نجم الملک و نقش او در دوره گذار از دانش جغرافیای سنتی به جغرافیای نوین

هدف پژوهش: این پژوهش بر آن است تا با بررسی متون تألیفی و فعالیت­ های علمی نجم ­الملک در زمینه جغرافیا، به روشن شدن دوره مهمی از تحولات کشور، یعنی دوره گذار دانش جغرافیای سنتی به دوره نوین بپردازد و نقش او را در این انتقال مورد ارزیابی تاریخی قرار دهد. روش/رویکرد پژوهش: روش تحقیق این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و به شیوه اسنادی و کتابخانه­ ای است و در ادامه، اطلاعات گردآوری شده، سازماندهی و تجزیه و تحلیل شده است. یافته ­ها و نتیجه ­گیری: همزمان با تأسیس دارالفنون، آموزش علوم نظامی، نقشه ­نگاری و جغرافیای مدرن در ایران آغاز شد و پس از هفت سال، نخستین گروه از محصلان دارالفنون، فارغ­ التحصیل شدند. نجم ­الملک یکی از این دانش­ آموختگان بود که به­ مدت چهار دهه، به­ عنوان نخستین معلم ایرانی علوم ریاضی و جغرافیای جدید در کنار سایر معلمان فرنگی به تدریس و نگارش کتاب­ های درسی در دارالفنون پرداخت. علاوه ­بر تدریس، نجم ­الملک، بانی خدمات علمی بسیاری بود. نخستین سرشماری علمی، ساخت کره جغرافیایی جواهرنشان، تدوین نخستین اطلس جغرافیایی و ترسیم نقشه دارالخلافه، بخشی از دستاوردهای علمی او در شاخه­ های مختلف جغرافیای انسانی و جمعیت، طبیعی، و سیاسی به­ شمار می ­آید که نقش مهمی در شکل­گیری و گسترش جغرافیای جدید در ایران داشته است.